Eko İnsan El Rehberi – Ekolojik Deterjan
Ekolojik yaşam, “Saygılı Yaşam” temelinde, insanın kendisi, çevresi ve doğa ile saygılı ilişki kurabilmesidir. Eko insan, “Ekolojik Yaşam” la uyumlu olabilen insandır.
Bu “El Kitapçığı”, Doğadan, çevreden yana olan, doğayı korumak konusunda duyarlılık gösteren, atık üretiminin azalması hedefi ile ekolojik yaşamı deneyimleyen –eko insana doğru adım atmak, sürdürülebilir bir çevre için doğal döngünün insan eliyle desteklenmesi ve geleceğe bırakacağımız mirasa katkı için hazırlanmıştır.
Ev temizliği / Ekolojik Deterjan- Doğal Temizleyiciler
Temizlik ve hijyen birbiri ile bağlantılıdır. Hijyen kelimesi Yunanca ’da “Sağlık” anlamındaki “Hygies” kelimesinden türemiştir. Sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak için yapılan uygulamalar ve alınan temizlik önlemlerine “Hijyen” denir. Temizlik için iki şeye ihtiyaç vardır: su ve kirleri temizlemeye yarayan; suyun kirlerin içinde bulunan yağa karışıp, yağı bulunduğu yüzeyden koparıp atmasını sağlayan sürfaktana (Surface Active Agent-Yüzey Aktif Madde) ihtiyaç vardır. Sürfaktanlar doğal olanlar; Bitkisel yağ tabanlı veya sentetik olanlar; petrol tabanlı olarak iki çeşittir.
Çevre sağlığı ve ekolojik ev temizliği uygulamalarında alınacak koruyucu önlem ve yöntemlerin başında; Temizlik için ihtiyacımız olan temel madde olan suya yardımcı olacak, “Sağlık ve Ekolojik Dengenin korunmasına yardımcı olan- Çevre dostu ürünlerden “Mineral”, “Tuz” ve “Uçucu Yağlar” ile “Doğal Sürfaktanlar” içeren “DOĞAL TEMİZLEYİCİLERİ KULLANARAK” ; hem kendi sağlığımızı hem de çevre sağlığını korumuş oluruz, ekonomik yönden de olumlu etkileniriz.
Tehlikeli Kimyasallar
Evlerimizde kullanılan geleneksel temizlik (Kimyasal ) maddeleri bir yandan hayatımızı kolaylaştırırken diğer yandan birçok tehlikeyi de beraberinde evlerimize taşımaktadırlar. Bunlarda kullanılan kimyasallar yüksek bazik (alkali) ve asidik(aşındırıcı) özelliklere sahiptirler. Tehlikeli kimyasallardan oluşan temizlik ürünleri içeriğinde kullanılan; yüzeyde kimyasal kalıntılarını bırakarak, cildi ve solunum yollarını tahriş eden, kanserojen, sinir sistemini etkileyen, kısırlıktan, akciğer ve böbrek hasarlarına, körlüğe sebep olabilen petrokimyasal sürfaktanlar ile, su altındaki biyoçeşitliliği tehdit eden fosfatlar, özellikle hormon sistemimizi etkileyen koruyucular, alerjik tepkilere yol açan sentetik pigmentten oluşan boyalar, pek çok alerjik tepkiyi, astım ve migren ataklarını tetikleyen sentetik kokular- parfümler sebebiyle; İnsan ve diğer canlılara zarar verir;. Küçük çocuklar için küçük miktarı bile maalesef hayatlarını kaybetmesine sebep olabilir.
Bu zararlarının yanında, ekolojik dengeyi de bozarak çeşitli çevre sağlığı sorunlarına sebep olmaktadır. Bu sorunları; hava, toprak-besin ve su kirliliği olarak üç ana konuda toplayabiliriz. Bunlar aynı zamanda birbirleriyle etkileşim içindedir. Hava ve iklim; canlıların hayatta kalması ve üremesi konusuyla yakından ilişkilidir. Ama ne yazık ki deterjanlar gibi zararlı kimyasal bulunan bütün ürünler havaya karışarak havayı kirletir. Toprak yapısı ve coğrafi özellikler canlılar arasındaki bağlantıyı oluşturmaktadır. Toprağa bırakılan zararlı kimyasal ve endüstriyel/evsel atık maddelerle toprağın özelliklerinin bozulmasına ve kirliliğine sebep olur. Diğer bir konu da güvenli ve temiz su kaynaklarıdır. Doğada zor çözünürler, zehirli oldukları için de, atık sular yoluyla denize karıştığında canlılara yaşam alanı bırakmaz, temiz ve güvenli su kaynaklarını azaltır.
Tehlikeli Kimyasal Madde Bulunan Temizlik Ürünleri- İçerikleri ve Zararları
Yüzey temizleyiciler: İçeriğinde Amonyak bulunur. Zararları: Dumanı göz ve deride yanmaya akciğeri tahrişe sebep olabilir.
Çamaşır Suyu: İçeriği Sodyum Hipoklorit. Deri ve göze temas ederse şiddetli yanmaya ve solunum yollarında tahrişe sebep olurlar.
Çamaşır deterjanları ve Bulaşık deterjanları: Katyonik , anyonik ve non iyonik çözeltiler içerirler. Yutulursa bulantı, kusma ve komaya sebep olurlar. Göze ve deriye temas ederlerse yanmaya ve şiddetli kaşınmaya sebep olabilirler.
Fırın temizleyiciler: Alkali/ Sudkostik Çözeltisi(Sodyum hidroksit veya Potasyum hidroksitten oluşabilir. Zararları: Oldukça aşındırıcıdırlar. Deri, mukoza ve gözleri yakar. Yutulduğunda ölümcüldürler.
Anti bakteriyel temizleyiciler: Krezol ve Fenol. Zararları: Dokular için aşındırıcı olabilir, akciğer, pankreas ve dalağa zarar verirler. Merkezi sinir sisteminde hasara depresyona sebep olabilirler.
Lavabo açıcı: Sud kostik veya asidik çözelti. Bunlar deride yanmaya sebep olur, göze sıçraması durumunda körlüğe sebep olurlar.
Pas ve kireç sökücüler: Asidik çözelti(Kezzap veya Hidroklorik asit). Zararları: Deride yanmaya sebep olurlar, göze sıçraması halinde körlüğe sebep olabilir.
Malzeme Çantası ve Özellikleri
Arap Sabunu ve Bitkisel Kalıp Sabun: Bitkisel ve hayvansal yağ asitleri ile potasyum hidroksitin reaksiyonundan elde edilen doğal sürfaktan. İçeriklerindeki doğal özler sebebiyle temizlikte güvenle kullanılır, yağ çözücü ve leke çıkarıcı özelliktedir.
Karbonat(Soydum Bi Karbonat) : Beyazlatıcı, koku giderici, kaşıntı giderici, hafif antiseptik özellikleri vardır. Suda çözündüğünde suyun sertlik derecesini düşürerek suyu yumuşatır ve böylece kirler iyi temizlenir. Alüminyum yüzeylerde kullanılmaz.
Çamaşır Sodası (Sodyum Karbonat) : Karbonattan daha kuvvetli bir alkali olup yağ çözücü, koku giderici özelliktedir. Suda çözündüğünde suyun sertlik derecesini düşürerek suyu yumuşatır ve böylece kirler iyi temizlenir. Fiberglas, cilalı ve alüminyum yüzeylerde kullanılmaz. Çıplak elle dokunulmaz.
Boraks (Sodyum Tetraborat(Dekahidrat) Minerali) : Su, oksijen, sodyum ve bordan meydana gelir. Suyu yumuşatıcı, koku giderici, leke çıkarıcı, dezenfektan özellikte temizleyici olup, sıcak suda hidrojen peroksite dönüşerek (oksijenli su) ağartma sağlar. Direk olarak koklayıp ciğerlerimize çekilmemeli ve asla yutulmamalıdır.
Sirke : Meyve tahıllarının mayalanmasıyla elde edilen, Ph düzenleyici asidik bir sıvıdır. Dezenfektan ve antifungal özellikte olup yağları parçalar, kalıntıları ve kireci çözer.. Çamaşırda yumuşatıcı, bulaşıkta parlatıcı ve cam yüzeylerin de parlatılmasında kullanılır. Pirinç, bakır gibi metallerde kararmayı giderir. Mermer, alüminyum yüzeyde kullanılmaz.
Kaya Tuzu (NACl-Sodyum Klorür)) : Anti bakteriyel, aşındırıcı( Mekanik temizleyici) . yağ-kir-kireç-pas çözücü özellikte olup, metallerin oksitlenip yüzeyleri etkilediği ürünlerde metal yüzeylerin korunmasında da etkilidir.
Limon Tuzu (Sitrik Asit): PH Dengeleyici, su yumuşatıcı, yağ- kireç-pas çözücü, bakteri öldürücü, dezenfektan özellikte olup, metal yüzeylerin korunmasında etkilidir.
Limon: Metalleri parlatıp, buzdolabı, fırın, kesme tahtası ve çöp kovasının kötü kokularını yok eder, temizlikte de kullanılır.
Gliserin : Bitkisel yağlarla bir alkalinin tepkimesi sonucu oluşur. Nem Tutucu özellikte olup, yağın suya karışmasına yardımcı olur. Sabun üretiminin yan ürünüdür.
Bal : Anti bakteriyel, nem tutucu, cilt besleyici.
Uçucu Yağlar : Hoş bir koku verir, Antiseptik, anti bakteriyel ve antifungal ve sakinleştirici özellikte olanları da bulunur. Çok yoğun ve kuvvetli oldukları için belirtilenden fazla kullanmamaya ve seyreltmeden cilde sürülmemeye dikkat edilmelidir.
Ekolojik Deterjan- Doğal Temizleyiciler / Malzeme ve Hazırlanışı
(Tüm metinde 1 Su bardağı -1 Ölçü diye geçecektir)
Tarifleri hazırlarken ve kullanırken aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir;
Hammaddeleri orijinal ambalajlarında etiketleri ile saklayın, hazırlanan ürünün kabını mutlaka etiketleyip içinde ne bulunduğunu nasıl kullanılacağını belirtin.
Karışımları hazırlarken kullanacağınız kap ve eşyaları cam, seramik, ahşap gibi başka maddelerle tepkimeyen girmeyen türde seçin ve cam kaplarda saklamayı tercih edin kapaklarını sıkıca kapalı tutun.
Bütün ham maddeleri ve karışımları, besin maddelerinden uzakta, çocukların ve evcil hayvanların ulaşamayacağı yerde saklayın.
Çamaşır Makinesi Doğal Deterjanı
Kullanılan Malzemeler
1. 1 Ölçü Karbonat (Sodyum Bi Karbonat- Gıda Kategorisindeki Karbonat)
2. 1 Ölçü Çamaşır Sodası (Sodyum Karbonat)
3. ½ Ölçü Boraks
4. 1 Ölçü(hafif sıkıştırılarak)İnce granüllü rendelenmiş bitkisel sabun-70 gr.
5. Uçucu yağ/ 15 Damla -Çamaşır için önerilen lavanta yağı- isteğe bağlı.
Hazırlanması
Uçucu yağ haricindeki tüm malzemeler karıştırılır. Uçucu yağ konulup tekrar karıştırılır.
Kullanımı
Ön yıkamalı programlarda ; ön yıkama gözüne 1,5 çorba kaşığı(25 mg.), ana yıkama gözüne 3 çorba kaşığı(50 mg.) konulur, yıkama başlatılır.
Bulaşık Makinesi Doğal Deterjanı
Kullanılan Malzemeler
1. 1 Ölçü Karbonat (Sodyum Bi Karbonat- Gıda Kategorisindeki Karbonat)
2. 1 Ölçü Çamaşır Sodası (Sodyum Karbonat)
3. 1 Ölçü Boraks
4. 1/4 Ölçü Kaya Tuzu
5. 1/4 Ölçü Limon Tuzu (Sitrik Asit)
6. Uçucu yağ/15 Damla–Bulaşık için önerilen limon veya portakal yağı–isteğe bağlı.
Hazırlanması
Kaya tuzu ve uçucu yağ karıştırılır. Karbonat, Limon tuzu ve boraks ilave edilir. En son çamaşır sodası konulup tekrar karıştırılır.
Kullanımı
Temizleyici göz haznesine 1,5 çorba kaşığı(25 mg.) konulur. Makinenin filtresinin temiz olduğu her yıkamada kontrol edilir. Yıkama başlatılır.
Ek Bilgi: Makineye koku giderici olarak da sepete sıkılmış yarım limonun kabuğunu koyun
Çamaşır Makinesi için Yumuşatıcı ve Bulaşık Makinesi için Parlatıcı
Kullanılan Malzemeler
1. Makinedeki yumuşatıcı/ parlatıcı göz haznesini dolduracak şekilde elma sirkesi.
Kullanımı
Yumuşatıcı/parlatıcı gözüne boşaltılıp yıkama başlatılır.Suyu yumuşatır, artıkları arındırır.
Krem Doğal Yüzey Temizleyici –Evye, Lavabo, küvet, ocak vb. banyo ve mutfak temizliğinde, çamaşırda zor çıkan lekeler için
Kullanılan Malzemeler
1. 1 Ölçü Karbonat (Sodyum Bi Karbonat- Gıda Kategorisindeki Karbonat)
2. 2-3 Çorba Kaşığı Arap Sabunu-Parfümsüz ve jel formunda olan.
3. 1 Çorba Kaşığı Gliserin(Bitkisel olanın kullanılması önerilir.)
4. Uçucu yağ/ 15 Damla –Limon ya da portakal yağı –isteğe bağlı.
Hazırlanması
Tüm malzemeler karıştırılıp uçucu yağ konulup tekrar karıştırılıp kapaklı bir kaba konulur.
Kullanımı
Temizlenecek yüzeye bir tatlı kaşığı kadar konup, fırça veya süngerle ovulur, durulanır. Çelik yüzeylerde, bir beze konup yumuşak hareketlerle ovulup, durulanıp kurulanır.
Ovma Tozu/ Tek Kullanımlık –Evye, Lavabo, Küvet, Ocak vb. yüzeyler
Kullanılan Malzemeler
1. 1 -2 çorba kaşığı Karbonat (Sodyum Bi Karbonat- Gıda Kategorisindeki Karbonat)
2. 1 Ölçü Çamaşır Sodası (Sodyum Karbonat)
3. Yüzeyin iyice dezenfekte edilmesi isteniyorsa; 1 -2 çorba kaşığı Boraks
Kullanımı
Temizlenecek yüzeye serptikten sonra ıslak bir fırça veya süngerle ovulup, durulanır.
Sıvı Sabun/Duş Jeli/ Elde Bulaşık Yıkama Sıvısı
Kullanılan Malzemeler
1. 1 Ölçü İnce granüllü rendelenmiş bitkisel kalıp sabun
2. Sabunu kaplayacak miktarda su.
3. 3 Çorba Kaşığı Gliserin
4. Uçucu yağ/ 15 Damla –Limon ya da portakal yağı–isteğe bağlı..
5. 1 Çorba Kaşığı Bal–isteğe bağlı.
Hazırlanması
Sabun, ılık/ sıcak suda eritilip tüm malzemeler eklenip karıştırılır. Pompalı şişeye konulur.
Doğal Lavabo Açıcı
Kullanılan Malzemeler
1. 1 Ölçü Karbonat (Sodyum Bi Karbonat- Gıda Kategorisindeki Karbonat)
2. 1 Ölçü Elma Sirkesi
3. 1 lt. Kaynar su
Hazırlanması
Karbonat lavabonun gider deliklerinin içine dökülür, içine doğru ittirilir. Arkasından üstüne elma sirkesi dökülüp üstüne sıcak su boca edilir, su gidene kadar elle pompalanır.
Şişe Diplerinin Arındırılması İçin Doğal Temizleyici
1. Formül
Kullanılan Malzemeler
1. 1 Çorba kaşığı Karbonat-Temizleyici özelliktedir (Gıda kategorisindeki)
2. ½ Ölçü Elma Sirkesi
Hazırlanması
Karbonat ve elma sirkesi karıştırılır, şişenin içine dökülür. 1 gece bekletilip yıkanır.
2. Formül
Kullanılan Malzemeler
3. Gazete Kâğıdı-iyice kırpılarak küçültülmüş
4. Bir Miktar Su
Hazırlanması
Kırpılmış gazete kâğıtları ve su şişenin içine dökülür. Birkaç dakika çalkalanır ve yıkanır.
Dibi Tutan Tencerelerin Arındırılması İçin Doğal Temizleyici
Kullanılan Malzemeler
1. ½ Ölçü Elma Sirkesi, 1 yemek kaşığı kaya tuzu.
Hazırlanması
Elma sirkesi ve tuz tencerenin içine dökülür, 5 dak. kısık ateşte kaynatıp temizlenir.
Camların Silinmesi ve Parlatılması İçin Doğal Temizleyici
Kullanılan Malzemeler
1. 1/4 Ölçü Elma Sirkesi
2. 1 lt. Su
Hazırlanması
Elma sirkesi su ile karıştırılıp, yüzeye püskürtülüp gazete kâğıdı ile kurulanır.
Doğal Mobilya/ Ayakkabı Cilası
Kullanılan Malzemeler
1. 1 Çorba kaşığı zeytinyağı
2. 1 Çorba kaşığı limon suyu
Hazırlanması
Zeytinyağı ve limonsuyu özümseyecek şekilde iyice birbirine karıştırılır.
Kullanımı
Karışım bir bezle yüzeye sürülür. Kuru bir bezle parlatılır.
Doğal Fırın Temizleyici (Tek kullanımlık)
Kullanılan Malzemeler
1. 2-3 Çorba kaşığı Karbonat-Temizleyici özelliktedir (Gıda kategorisindeki)
2. Su
Hazırlanması ve Kullanımı
Karbonat yüzeye serpilir, suyla ıslatılarak macun hale getirilir. Bir gece bekledikten sonra kolayca temizlenir. Fırın içindeki kötü kokuları da giderir.
Doğal Buzdolabı Temizleyici (Tek kullanımlık)
Kullanılan Malzemeler
1. 3-4 Çorba kaşığı Karbonat-Temizleyici özelliktedir (Gıda kategorisindeki)
2. 1 Kap su
Hazırlanması ve Kullanımı
Karbonat suya karıştırılır. Bu su ile yıkanmış bezle temizlenir. Kötü kokuları da giderir.
Doğal Klozet Temizleyici (Tek kullanımlık)
Kullanılan Malzemeler
1. ½ Ölçü Karbonat-Temizleyici özelliktedir (Gıda kategorisindeki)
2. ½ Ölçü Elma Sirkesi
Hazırlanması ve Kullanımı
Akşamdan karbonat ile sirkeyi tuvalete dökün. Fokurdama yaratan bu kimyasal reaksiyon tuvaletinizi konulardan arındıracak ve temizleyecektir. Mümkünse gece boyunca bekletin, fırçaladıktan sonra üzerine bir kova kaynar su döküp sifonu çekin.
Kaynakça:
• Gea Arama Kurtarma Ekoloji Grubu- Doğal Deterjan El Kitapçığı 2018
• Gea – Ekolojik Temizlik El Kitapçığı 2016
• Tüketicinin El Rehberi-Buğday Derneği
• Buğday Derneği Eko Kadın Eğitim Notları
• Kitap: Ekolojik Temizliğin El Kitabı- Erkan Şamcı
• Kitap: Zehirsiz Ev –Mercan Yurdakuler Uluengin